ՀԱՅՈՑ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔՆԵՐԸ. Վան, Արմավիր

Իր պատմության ընթացքում Հայաստանը տասներկու մայրա­քաղաքներ է ունեցել՝ Վան, Արմավիր, Երվանդաշատ, Արտաշատ, Տիգրանակերտ, Վաղարշապատ, Դվին, Բագարան, Շիրակավան, Կարս, Անի և Երևան։

Վան — Ք. ա. 9-րդ դարի երկրորդ կեսին, ինչպես հայտնի է, Սարդուրի I արքան հիմնադրեց Տուշպա (Տոսպ, Վան) մայրաքաղաքը:

Քաղաքի հիմնադիր արքայի օրոք Վանի կենտրոնում վեր խոյացող լեռան լանջերին կառուցվում են բազմաթիվ զինանոցներ, պահեստներ, դիտակետեր, իսկ միջնաբերդի ստորոտում՝  հզոր պարիսպ։

Վանի բերդը — Դրանից հետո էլ՝ Երվանդունիների օրոք, Վանը դարձյալ Հայաստանի մայրաքաղաքն էր։ Արքայանիստ քաղաքը որոշ ժամանակ կրում էր Երվանդավան անունը։ Քաղաքի բուռն զարգացումը շարունակվեց նաև Արտաշեսյանների ժամանակ։ Տիգրան Մեծն այստեղ բազմաթիվ արհեստավորներ ու առևտրականներ բնակեցրեց։ Քաղաքը ծաղկում էր ապրում նաև 10-11-րդ դարերում Վասպուրականի Արծրունյաց թագավորության
օրոք։ 19-րդ դարում Վանը Արևմտյան Հայաստանի կարևոր կեն­տրոններից էր, այստեղ հատկապես զարգացած էին արհեստները։ Մեծ համբավ ունեին վանեցի ոսկերիչներն ու արծաթագործները։ Մեծ եղեռնի ժամանակ հայկական Վանը ոչնչացվեց։

Այժմ Վանը գավառական ոչ մեծ քաղաք է ներկայիս Թուրքիայի տարածքում։

Արմավիր — Ներկայիս Արմավիրի մարզի Հայկավան գյուղի մոտ մի մեծ բլուր կա։ Բլրի գագաթին պա­րիսպների, պալատների, տա­ճարների և այլ շինությունների հետքեր կան։ Դրանք բոլորն ի հայտ են եկել պատմական Հայաստանի Արմավիր քաղաքի՝ մեր օրերում կատարված պե­ղումների հետևանքով։ Գրեթե երեք մետր բարձրությամբ հողագույն պատերն ու աղյուսաշեն սենյակները վկայում են, որ ժամանակին այստեղ ծաղկուն քաղաք է եղել։ Մովսես Խորենացին Արմավիրի հիմնադրումն ու անվան ծագումը կապում է Հայկ Նահապետի թոռ Արամայիսի անվան հետ։

Արմավիրը մշակութային ու կրոնական խոշոր կենտրոն էր։ Այստեղ բազմաթիվ մեհյաններ և հեթանոսական այլ սրբավայրեր կային։ Իսկ քաղաքի շրջակայքում Սոսյաց անտառն էր, որի ծառերի տերևների սոսափյունով քրմերը գուշակություններ էին անում։ Ք. ա. 3-րդ դարի վերջերին, երբ Հայաստանի նոր մայրաքաղաք դարձավ Երվանդաշատը, Արմավիրի դերը նվազեց։

Արմավիր մայրաքաղաքն այժմ չկա։ Բայց նրա անունով կա Արմավիր մարզկենտրոնը, Հայաստանի այլ բնակավայրեր և Արմավիր հայաշատ քաղաքը Հյուսիսային Կովկասում։

Առաջադրանք՝

• Ի՞նչ անուններով է հայտնի եղել Վան մայրաքաղաքը:
• Ո՞վ  է հիմնադրել Վան և Արմավիր մայրաքաղաքները:
• Ներկայումս որտե՞ղ է գտնվում Վան և Արմավիր մայրաքաղները, նշեք քարտեզի վրա և տեղադրեք բլոգում:

Պատասխաննեսր

Վան մայրաքաղաքը հայտնի է եղել Տուշպա և Տոսպ անուննեսրով:

Վան և Արմավիր մայրաքաղաքները, ըստ Մովսես Խորենացու, հիմնադրել է Հայկ Նահապետի թոռ Արամայիսը:

20.03.2020 Մաթեմատիկա

1. Ո՞րն է այն վեցանիշ թիվը, որի տասնավորը 6 է, հազարավորը՝ 4, իսկ մյուս բոլոր թվանշանները՝ 3։
2. 362433
3. 334363-
4. 433336
5. 34363

• Որքանո՞վ կմեծանա երկնիշ թիվը, եթե նրա գրությանը ձախից կցագրենք 7 թվանշանը։
• 7-ով
• 70-ով
• 700-ով-
• 7000-ով

• Գտիր այն թիվ, որը 18-ի հնգապատիկից մեծ է 24-ով։

• 90
• 114-
• 42
• 2160

• Ընտրիր այն թվանշանը, որը տեղադրելով աստղանիշի փոխարեն՝ կստացվի ճիշտ անհավասարություն․ 8տ*50կգ>8տ7ց
• 1
• 8-
• 6
• 2

• Ո՞ր շարքում են թվերը դասավորված աճման կարգով․
• 7894,6532,4231,360,50
• 48,560,2006,4567,4569-
• 361,561,4896,48962,1
• 7,19,29,38,45,9,77

• 8ժ40ր-ն արտահայտիր րոպեներով։
• 480
• 840
• 520-
• 48

• Գտիր անհայտ բաղադրիչը. 360- * =210
• 570
• 150-
• 75600
• 3

• Հաշվիր ուղղանկյան պարագիծը, եթե հայտնի է, որ նրա լայնության և երկարության գումարը 46 սմ է։

92սմ

• Հաշվիր 6սմ 4մմ, 7սմ 9մմ, 7սմ8մմ և 8սմ կողմերով քառանկյան պարագիծը։

30սմ 1մմ

1. Ըստ օրինաչափության՝ գտիր տրված հաջորդականության հերթական անդամը։45, 445, 845,․․․

1245, 1645, 2045

1. Հաշվիր 14•(400-568:4)-16480:(5•8) արտահայտության արժեքը

3200

1. Ո՞ր պատկերի 3/5 մասն է գունավորված։

—

1)

2)

3

1. Քանի՞ րոպե է 4/5 ժամը
2. 48ր-
3. 75ր
4. 45ր
5. 54ր

1. Քառակուսու պարագիծը 32 սմ է։ Որքա՞ն է այդ քառակուսու մակերեսը։

66սմ

1. Ինչպե՞ս կփոխվի երկու թվերի գումարը, եթե գումարելիներից մեկը մեծացնենք 12-ով։
2. Կմեծանա 24-ով
3. Կմեծանա 12-ով-
4. Կփոքրանա 12-ով
5. Կփոքրանա 24-ով

Մաթեմատիկա 18-19

1. Գտի՛ր այն թիվը, որի.
2. 1/7 մասը 14 է   98
3. 1/6 մասը 20 է    120
4. 1/9 մասը 22 է    198
5. 1/10 մասը 18 է   180
6. 1/5 մասը 20 է   100
7. 1/10 մասը 1 է   10
8. Արտահայտի՛ր նշված միավորներով:
9. 1/5 սմ = 2 մմ
10. 1/20 դմ = 5 մմ
11. 1/25 մ = 40 մմ
12. 1/50 կգ = 20 գ
13. 1/2 տ = 500000 գ
14. 1/40 ց = 2500 գ
15. 1/15 ր = 4 վ
16. 1/30 ժ = 2 ր
17. 1/8 օր = 3 ժ
18.  
19. Ջրավազանում կա 800 լ ջուր, որը կազմում է նրա տարողության 1/6 մասը: Որքա՞ն է ջրավազանի տարողությունը:

Լուծում

6×800=4800

Պատ.`4800լ:

• Աննայի մտապահված թվի 1/9 մասը 20 է: Ո՞ր թիվն է մտապահել Աննան:

Լուծում

20×9=180

Պատ`180:

•    
• Ծիրանի այգին զբաղեցնում է ամբողջ հողատարածքը 1/6 մասը: Որքա՞ն է հողատարածքի մակերեսը, եթե ծիրանի այգու մակերեսը 1600 մ² է:

Լուծում

6×1600=9600

Պատ`9600 մ^2:

• Խանութում եղած ձմերուկի 1/4 մասը, որը կազմում է 2 տ 450 կգ, վաճառվեց: Որքա՞ն ձմերուկ կար խանութում:

Լուծում

2450×4=9800

Պատ`9800կգ:

• Դեղատանը եղած պաշտպանիչ դիմակների քանակի 1/3 մասը վաճառվեց 1-ին օրը: Քանի՞ հատ դիմակ կար սկզբում և քանի հատ մնաց մյուս օրերի համար, եթե  1-ին օրը վաճառվել էր 220 հատ դիմակ:

Լուծում

220×3=660

660-220=440

Պատ`660, 440:

• Ձեռքերի ալկոգելի գինը կապված նոր տեսակի կորոնավիրուսի հետ միանգամից աճեց 15 անգամ և դարձավ 2400 դրամ: Որքանո՞վ թանկացավ ալկոգելի գինը:

Լուծում

2400:15=160

2400-160=2240

Պատ`2240դր:

• 7 տուփի մեջ կա 84 մատիտ: Քանի՞ այդպիսի տուփ է օգտագործվել 1500 մատիտ տեղավորելու համար:

Լուծում

84:7=12

1500:12=125

Պատ`125 տուփ:

• 105 սովորող պետք է մեկնեն ճամփորդության: Ամենաքիչը քանի՞ 11 տեղանոց ավտոբուս պետք է վարձեն նրանք և քանի՞ ազատ նստատեղ կավելանա:

Լուծում

105:11=9(մն.6)

11-6=5

9+1=10

Պատ`10 ավտոբուս, 5 ազատ նստատեղ:

• 450 կմ ճանապարհի 1/3 մասը ավտոմեքենան անցավ 50 կմ/ժ, իսկ մնացած մասը՝ 75 կմ/ժ արագությամբ: Որքա՞ն ժամանակ նա ծախսեց այդ ճանապարհն անցնելու համար:

Լուծում

450:3=150

450-150=300

150:50=3ժ

300:75=4ժ

4+3=7ժ

Պատ`7 ժամում:

• Ավտոմեքենան 2 ժամ ընթացավ 60 կմ/ժ արագությամբ, ապա արագությունը ավելացրեց 1/3 մասի չափով և անցավ ևս 2 ժ: Որքա՞ն ճանապարհ անցավ նա այդ 4 ժամում:

Լուծում

60×2=120

60:3=20

60+20=80

80×2=160

160+120=280

Պատ`280կմ:

• Վերականգնի՛ր հավասարությունը:
• 12 կմ 120 մ = 10կմ 800մ + 1 կմ 220 մ
• 825 մ 48 սմ = 782մ 48սմ + 42 մ 90 սմ
• 206 մ 4 դմ = 203մ 6դմ – 2 մ 8 դմ
• 12 սմ 6 մմ = 2սմ – 10 սմ 6 մմ
• 3 կգ 350 գ + 18կգ 900գ  = 22 կգ 250 գ
• 7 տ 550 կգ + 67տ = 72 տ 550 կգ
• 220 տ 5 ց – 207տ 7ց = 12 տ 8 ց
• 21 ց 20 կգ – 2ց 75կգ = 18 ց 45 կգ
• Հաշվեձողիկներով պատրաստի՛ր տրված օրինակին նման պատկեր: Տեղաշարժի՛ր 4 հաշվեձողիկ այնպես, որ ստանաս 3 քառակուսի:

Քառակուսիներից մեկը իր չորս կողմերով հանել